سالروز بزرگداشت خیام – 28 اردیبهشت

۲۸ اردیبهشت، تولد خیام
طی سالهای اخیر که در روز ۲۸ اردیبهشت سالروز تولد خیام در نیشابور جشن گرفته می شد یک نکته بسیار روشن بود و آن اینکه کسانی که ساعی و بانی ی این مراسم هستند از خیام اطلاع خیلی کمی دارند و در بینشان محقق خیام شناس دیده نمی شود، به طوری که اکثر سخنرانان حتی از داستان زندگی ی او بی اطلاعند، با هر کدام از مسؤلین برگزار کننده جشن هم که در باره ی این نقص صحبت می کردم جواب قانع کننده ای نمی دادند، مثلاً می گفتند: ما از محققین خیام شناس دعوت می کنیم ولی آنها نمی آیند.
موضوع عجیبی بود چرا نمی آیند؟ مگر به فرهنگشان، خیامشان، تاریخشان، تمدنشان، نسلشان، آینده شان و غیره علاقمند نیستند؟ پس این حرفهایی که می گویند و می نویسند که ما تشنه ی خدمت به تمدن و بشریتیم و در راه دفاع از شخصیت ستارگان فرهنگ رگ گردن می دهیم و در راه توسعه ی فرهنگ جان و مال می نهیم و برای خدمت به فرهنگ روز و شب نمی شناسیم و خواب و خوراک نداریم و سر و سرور می دهیم و توی دهن شیر و پلنگ می رویم و از دیو و دد نمی هراسیم و تا آخرین قطره ی خونمان ایستاده ایم و تا آخرین نفس پا پس نمی کشیم و آسمان را به زمین و زمین را به زمان می دوزیم و ال می کنیم و بل می کنیم و الی آخر باد است؟ کاغذ سیاه کردن است؟ برای انشای مدرسه است؟ برای گرفتن نمره و مردود نشدن است؟
با خودم قرار گذاشتم که با چند نفر از ادبای خیام شناس تماس بگیرم و علت نیامدنشان را جویا شوم، یکی از ادبا که خیلی به او علاقه دارم استاد و همشهری یم محمد رضا شفیعی ی کدکنی بود که سالها از او بی خبر بودم، با زحمت زیاد ردش را زدم و دانستم که روزهای سه شنبه از ساعت ۱۰ تا ۱۲ در دانشکده ی ادبیات دانشگاه تهران مثنوی ی معنوی درس می دهد، به آنجا رفتم پشت در کلاسش نشستم تا کلاسش تمام شود، کلاسش که پایان یافت و بیرون آمد، ده بیست نفر از دانشجویانش دورش را گرفته بودند و راجع به درسشان از او سؤال می کردند، من هم به دنبال آنان به راه افتادم تا دورش خلوت شود و بتوانم با وی صحبت کنم ولی پس از مدتی متوجه شدم که به این زودیها خلوت شدنی نیست، اگر بخاری از من برنخیزد باید تا پشت در منزلش همین جور به دنبال مریدانش بروم، سؤالاتی هم که می کردند به مفت نمی ارزید و تنها ضایع کردن وقت گرانبهای استاد فرزانه بود، مثلاً می پرسیدند معنی ی فلان لغت که در فلان شعر آمده چیست؟ که به جای وقت استاد را گرفتن و خسته کردن او، می توانستند در اینترنت سرچ کنند تا بیست تا فرهنگ لغات از دهخدا گرفته تا معین و عمید و غیره برایشان باز شود و جواب سؤالشان را به طور خیلی کاملتر و جامعتر در آنجا پیدا کنند.
دل به دریا زدم از لای دانشجویان راهی گشودم و خودم را معرفی کردم، استاد خیلی خوشحال شد به دانشجویانش گفت: ساکت باشید همشهری یم آمده، ابتدا از او پرسیدم: چه شده که مثنوی درس می دهی؟ از خیام چه بدی دیده ای؟ جواب داد: مثنوی عشق من است، اگر از من بپرسند قرار است تمام کتابهای دنیا در آتش بسوزند و فقط یکی باقی بماند آن یکی چه باشد؟ بی درنگ می گویم مثنوی ی معنوی زیرا معتقدم که این کتاب به اندازه ی تمام کتب دنیا ارزش دارد. گفتم به نظر من مولوی صوفی ی گوشه نشینی بوده که کاری به جز نصیحت کردن عوام الله از دستش برنمی آمده، به لانه خزیدن و لاف زهد و خردمندی زدن که هنر نیست، مروت و لیاقت و مردانگی و زعامت به خطر کردن است، به سینه سپر کردن است، یک موی خیام را با ۱۲۰ هزار تا مولانا عوض نمی کنم.
استاد چپ چپ نگاه عاقل اندر صفیهی به من انداخت و گفت: هر کس عقیده ای دارد که برای خودش محترم است. گفتم: برای جشن تولد خیام اگر مایل باشی به نیشابور برویم، همشهریها دلشان برایت خیلی تنگ شده، ظاهراً خیلی وقت است که سری به ولایت نزده ای، جواب داد: وقت ندارم. گفتم: مثل اینکه یک تندیس هم دارن برایت درست می کنن و یک خیابان را هم به نامت کرده اند که دارن تابلوهایش را آماده می کنن، همه دوست دارن که خودت پرده برداری کنی، گفت: تندیس را توی خندق بیندازند تابلوها را هم ننویسند، گفتم: دوستت مرحوم پرویز مشکاتیان ازت گله مند است ظاهراً از وقتی که فوت کرده به سر خاکش نرفته ای. استاد هیچ جوابی نداد و این سکوتش خیلی حرف تویش بود.
با چند نفر دیگر از محققین خیام شناس تماس گرفتم ولی از آنها هم جوابهایی نظیر پیر کدکن شنیدم، دیدم مثل اینکه متاعی که ما دنبالش می گردیم توی این دوره زمانه پیدا نمی شود، علاجی نیست و باید خودم پاچه ها را بالا بزنم، تمام کارهایم را کنار گذاشتم چند ماه روی پروژه کار کردم، یک جزوه ی نسبتاً آبرومندی حدود ۷۰ صفحه شامل چکیده ی چند جلد از کتابهایی که در دسترسم بود برای سخنرانی در روز تولد خیام تهیه کردم و در چند نسخه تکثیر نمودم، این جزوه حاوی ی زندگینامه ی خیام از بدو تولد تا به امروز که چیزی کمتر از هزار سال است و رفتاری که ما در طول این مدت با او داشته ایم می شد و در پایان نتیجه گرفته بودم از این به بعد لازم است روشمان را نه تنها در مورد خیام بلکه در مورد تمام ستارگان فرهنگمان اصلاح نماییم.
بعد از سیزده به در دو نسخه برای مسعود پسر خواهرم به نیشابور فرستادم و گفتم: یکی مال خودت، یکی را هم زحمت بکش مسؤل برگزاری ی مراسم جشن تولد خیام را پیدا کن و با این نامه به او بده، در آن نامه کل وقایع را شرح داده و پیشنهاد کرده بودم که مایلم در روز تولد خیام در همین چهار چوبی که در جزوه آمده، با علاقمندان خیام صحبت کنم و جواب کسانی را که خلاف این نظریات را مطرح می کنند بدهم، مسعود زحمت کشیده بود کمیته ی برگزاری ی مراسم را که در حوزه ی فرهنگی ی شهرداری ی نیشابور بود پیدا کرده و جزوه و نامه را به دست مسؤل آنجا آقای نبی زاده داده بود.
روز ۲۸ اردیبهشت سال ۱۳۹۳ش. به نیشابور رفتم، دو روز جشن گذاشته بودند، روز اول از ساعت پنج بعد از ظهر تا نیمه های شب در آرامگاه خیام که ادیب محترم آقای دکتر اسماعیل آذر استاد ادبیات فارسی که در کانال پنج تلویزیون برنامه ی مشاعره اجرا می کرد مجری آن بود و دستش درد نکند که سنگ تمام گذاشت و خیام را سرافراز کرد.
در این روز یک اکیپ پنج شش نفره از تلویزیون کره ی جنوبی آمده بودند که گزارش تهیه می کردند، با یکی از آنان سلام علیک کرده و راجع به خیام با او گفتگو می کردم که ناگهان یک آقای سنیگین وزن کت و شلواری با ته ریش به ما نزدیک شد، چند لحظه به گفتگوی ما گوش داد و چون ظاهراً چیزی سر درنیاورد زیرا به زبان انگلیسی صحبت می کردیم خطاب به من گفت: شما اجازه نداری با اینا تماس بگیری، پرسیدم: چه عیبی دارد؟ ما راجع به خیام داریم صحبت می کنیم، اینها مهمان ما هستند، درست نیست از این زحمتی که کشیده اند و این همه راه آمده اند هیچ خاطره ای نداشته باشند. جواب داد: اینها خیام را خیلی بهتر از شما می شناسند، گفتم: چه بهتر پس من از اینها یاد می گیرم. گفت: لازم نیست، تماس گرفتن غدغن است، زود برو پی کارت، مهمان کره ای با اینکه زبان ما را نمی دانست ولی از لحن گفتگوی ما تا اندازه ای به محتوای سخنانمان پی برد و زودتر از من راهش را کشید و رفت.
هنوز مراسم به پایان نرسیده بود که آقای آذر عذر خواهی کرد و گفت: بلیط هواپیما دارم باید به مشهد بروم، ادامه اجرای برنامه را به یکی همکارانش سپرد، خداحافظی کرد و رفت، در طول راه که از محوطه خارج می شد خودم را به او رساندم، یکی از جزوه ها را به او دادم و گفتم: فردا در تالار خیام دانشگاه آزاد سخنرانی است نمی خواهی امشب بمانی تا صبح نیشابور را ببینی، امروز که شب بود چیزی ندیدی، علی الصباح تو باشد بهشت روی زمین ***هدیه ای به تو از کردگار نیشابور، آقای آذر که اصفهانی است خندید و گفت: خیلی دوست دارم ولی شرمنده ام چون خیلی گرفتارم و فردا باید در تهران باشم. گفتم: پس توی راه احتمالاً وقت می کنی نگاهی به جزوه ی خیام بندازی؟ گفت: حتماً می خونمش.
در مدت حدود بیست دقیقه ای که توی خیابان جلو درب ورودی ی باغ خیام منتظر آمدن آژانس برای عزیمت به مشهد بود با هم گپ می زدیم و منجمله از او پرسیدم: چون در ماه آذر به دنیا آمدی فامیلت آذر شده یا مناسبت دیگری داشته؟ دکتر آذر که همیشه خندان است این بار قهقه زد و گفت: شاید پدر بزرگم که می خواسته اسم فامیل انتخاب کنه مثل من در ماه آذر متولد شده بوده.
روز بعد دو تا برنامه گذاشته بودند: صبح از ساعت ۱۰ تا یک بعد از ظهر سخنرانی در تالار خیام دانشگاه آزاد در جاده ی صومعه و بعد از ظهر از ساعت پنج تا آخر شب گلباران مقبره و موسیقی و بزن بکوب در آرامگاه خیام، صبح به تالار خیام که رفتم پرفسور صادقی هم آمده بود مدتی با هم صحبت کردیم و یکی از جزوه ها را که پشت جلدش مطلبی در باره ی خودش نوشته بودم و از وی به خاطر زحماتی که جهت احداث افلاک نما کشیده بود قدردانی کرده بودم به او دادم، خیلی خوشحال شد ولی راجع به مطالبی که در باره ی خیام می گفتم هیچگونه اظهار نظری نمی کرد و من این سکوتش را به حساب محافظه کاری اش می گذاشتم.
برنامه با تلاوت آیاتی از کلام الله مجید شروع شد، سخنرانان که بیشترشان از اساتید دانشگاه نیشابور بودند یکی پس از دیگری پشت تریبون می رفتند، با ذکر آیه ای از قرآن کریم سخنانشان را شروع می کردند و حرفهایی می زدند که هیچ ربطی به خیام نداشت، کار عمده ی سخنرانان از این قرار بود که رباعیاتی از خیام می خواندند سپس به تفسیر آن می پرداختند و نتیجه می گرفتند که خیام چه تفکری داشته، چگونه می اندیشیده و منظورش از سرودن این رباعی چه بوده، وسط جلسه پانزده دقیقه تنفس اعلام شد به هر نفر یک بسته شامل کیک و موز و سان دیس دادند، مخارج برگزاری ی جشن را شرکت فولاد نیشابور داده بود، پس از پایان تنفس دوباره جلسه شروع شد.
یکی از سخنرانان راجع به زندگی ی خیام صحبت کرد که نصف بیشترش غلط بود، دیگری درباره ی رباعیاتی که از می و مستی سروده است سخنرانی کرد و گفت: خیال نکنید که خیام مست لایعقل دائم الخمر کنار خیابانی ی کارتن خواب بوده و برای زن بچه ی مردم مزاحمت ایجاد می کرده، غلامعلی پورعطایی دوتار نواز چیره دست تربت جام که حال جسمی اش مناسب نبود و از بیماری ی سنگ صفرا رنج می برد هم آمده بود که چند رباعی ی خیام را با نوای سازش خواند، وی چند ماه بعد درگذشت.
در فاصله یی که سخنرانان از پشت تریبون می رفتند و دیگری می آمد، آقای مهدی نوروز که استادان به نام دانشگاه نیشابور است و مجری ی جلسه بود از فرصت استفاده می کرد، مطلبی کوتاه و یا یک رباعی از خیام می خواند تا فاصله ی زمانی ی بین دو سخنران خالی نباشد، وی در یکی از این فاصله پر کردن هایش رباعی ی – خشت سر خم ز ملکت جم خوشتر- را خواند و گفت: در قدیم به ظرف سرکه خم می گفته اند و سرپوش آن هم خشت نام داشته، حاضرین در جلسه هم که غالباً کارمندان ادارات و شرکتها بودند و با اتوبوس اداری آمده بودند با کمال متانت گوش می دادند و هیچ عکس العملی از آنان به چشم نمی خورد.
آقای نوروز از حضار به خاطر شرکتشان در این جشن تشکر کرد و ختم جلسه را اعلام نمود، من که همان ردیف جلو بغل دست پرفسور صادقی نشسته بودم از جایم برخاستم با صدای بلند خطاب به آقای نوروز گفتم: کجا بریم؟ راجع به حرفهایی که شما زدید کلی سؤال داریم، مگر بخش پرسش و پاسخ ندارید؟ آقای نوروز گفت: وقت جلسه تمام شده. با دست به ردیف جلو که سخنرانها نشسته بودند اشاره کردم و گفتم: فرمایشاتی که این سروران گفتند هیچکدامش مربوط به خیام نبود، خیام این جور آدمی که شما گفتید نبوده. جزوه را بالا گرفتم و ادامه دادم: من کلی زحمت کشیده ام، راجع به خیام تحقیق کرده ام، این حاصل مطالعات من است، یک ماه پیش این جزوه را برای آقای نبی زاده فرستاده ام و تقاضا کرده ام که راجع به آن با شما صحبت کنم.
یک آقایی که بعد فهمیدم آقای نبی زاده است از ردیف دوم یا سوم برخاست و گفت: جزوه دیر به دست من رسیده، برنامه ریزی شده بود بعدش جزوه رسید. گفتم: روزی که پسر خواهرم جزوه را به دست شما داده تاریخش معلوم است، کجاش دیر بوده؟ در این اثنا پنج شش نفر از جوانان سلحشور طالب علم دورم را گرفتند مرا به صحبت گرفتند، راجع به خیام سؤالاتی می کردند و ضمناً خوش خوشک به ته سالن هلم می دادند، پنج شش نفر هم بالا ی سن رفتند و آقای نوروز را به سمت درب خروجی هدایت کردند، با صدای بلند خطاب به آقای نوروز گفتم: مگه نمی خواین حرف بزنیم؟ چرا دارین میرین؟ جواب داد: من نمی رم، اینا دارن منو می برن.
به هر زحمتی بود خودم را از دست جوانان تشنه ی علم و طالب دانستن در باره ی خیام، نجات دادم از سالن خارج شدم به داخل محوطه رفتم تا آقای نوروز را پیدا کنم و لااقل در طول مسیر رفتن به خانه با او حرف بزنم، آقای نوروز با چند نفر دیگر توی محوطه ایستاده بود و با هم گپ می زدند، به نزدش رفتم و دنباله ی صحبتم را سرگرفتم، در همین موقع یک ماشین خیلی شیک مشکی رنگ شاسی بلند جلومان ترمز کرد و آقای نوروز به اتقاق دیگر همراهانش بدون اینکه با من خداحافظی کنند سوار شدند، خطاب به آقای نوروز گفتم: پس یه وقتی بزرین که بعداً با هم صحبت کنیم؟ آقای نوروز بدون اینکه جوابی بدهد درب ماشین را بست و اتومبیل به راه افتاد.
خوب آبها که از آسیاب افتاد و اتوبوسهایی که کارمندان را آورده بودند محوطه را ترک کردند و تقریباً همه رفتند، چند جوان که ظاهراً از دانشجویان همین دانشگاه بودند و کاری به کار خیام نداشتند و دنبال درس و مشق خودشان بودند، دورم جمع شدند، چند دقیقه ای راجع به جلسه ی امروز و شخصیت خیام با هم صحبت کردیم و به اتفاق یک آقای میانه سال که او را نمی شناختم به سمت خانه به راه افتادیم، من داشتم به خانه ی خواهرم می رفتم از قضا خانه او هم در همان مسیر بود، در طول راه با هم بیشتر آشنا شدیم من یک جلد از جزوه را به او دادم، او هم خودش را معرفی کرد و گفت: علی اصغر زرندی متخلص به حلاج نیشابوری. به نزدیک منزلش که رسیدیم دعوتم کرد به خانه اش رفتم و یک جلد از دیوان اشعارش را که بسیار نفیس چاپ شده بود به من هدیه داد، من دیگر او را ندیدم ولی هر وقت فرصتی پیش می آید و یکی از غزلیات دلنشینش را می خوانم یادش را زنده می کنم، این دو بیت از غزل زیبای اوست که در وصف نیشابور سروده است:
به یمن حکمت عطار و هیأت خیام زمانه از تو گرفت اعتبار نیشابور
نزاد مادر گیتی دوباره خیامی فلک هر آنچه کشید انتظار نیشابور

برای سال بعد تدارک بیشتری دیدم، جزوه ی پر و پیمان تری با حدود ۱۰۰ صفحه برای خیام آماده کردم، یک جلد رباعیات خیام شامل حدود ۱۲۰۰ رباعی از منابع مختلف که به نام خیام و یا منسوب به او ثبت شده بود جمع آوری نمودم، جزوه به صورت پیش نویس یک سخنرانی بود که اگر مجالی می شد می خواستم در آنجا ایراد کنم و در آن تمام زندگی ی خیام را در طول این ۹۶۷ سال بررسی و جمع بندی کرده بودم و در پایان وظایفی را که از این پس برای حفظ جایگاه خیام به عهده ی ماست پیشنهاد داده بودم.
بعد از عید نسخه ای از آنها را به همراه یک نامه ی خیلی شدید و غلیظ توسط یکی از منسوبین به نام سعید که برای کاری به تهران آمده بود برای آقای نبی زاده فرستادم، در این نامه عیبهایی را که در مراسم سال گذشته به نظرم رسیده بود شرح داده و راههایی برای رفع آنها پیشنهاد کرده بودم، سعید آنها را به حوزه ی فرهنگی ی شهرداری نیشابور برده بود ولی چون آقای نبی زاده محل کارش عوض شده بود و به مشهد منتقل گردیده بود، آنها را به دست جانشین وی رسانده بود.
برای راضی کردن دکتر شفبعی کدکنی هم حسابی مایه گذاشتم، چند بار به دیدنش رفتم در کلاسش که امسال منطق الطیر عطار را درس می داد شرکت کردم، از دانشجویانش که مقطع دکترا می گذراندند خواهش کردم که کمکم کنند تا به یک صورتی رضایتش را جلب کنیم که برای شرکت در جشن تولد خیام و یا لااقل برای خواندن فاتحه بر مزار دوستش پرویز مشکاتیان قدمی بردارد، در یکی از این رفت و آمدها با یک بانوی ایران شناس از کره ی جنوبی آشنا شدم که جهت انجام امور تحقیقاتی اش به ایران آمده بود و چون وصف دکتر شفیعی کدکنی را شنیده بود آنروز برای دیدنش به دانشگاه آمده بود تا او را از نزدیک ببیند و از وی راهنمایی بگیرد.
از آشنایی با او خیلی خوشحال شدم موضوع جشن تولد خیام را برایش گفتم و هدفم را که جلب رضایت دکتر شفیعی برای شرکت در این جشن بود برایش توضیح دادم، او خیام را کم می شناخت و بیشتر شیفته ی مولوی بود ولی علاقمند به شناختن هر چیزی در باره ایران بود، کلی از خیام و نبوغ او و خدماتی که در ریاضیات به بشر کرده مخصوصاً نقشی که در تنظیم تقویم داشته، تعریف و تمجید کردم و کار به جایی رسید که قرار شد برای جشن تولد خیام به نیشابور بیاید ولی مشکلی که داشت ذیق وقت بود و می گفت با اینکه خیلی علاقمند است با خیام و شهرش آشنا شود بیش از یک روز نمی تواند در نیشابور بماند، به کمک او هر چه توانستیم به سر دکتر شفیعی خواندیم ولی دکتر همان خر پارسالی اش را سوار بود، مرغش هنوز یک پا داشت و هر دم بهانه ای می آورد که نمی تواند بیاید.
بالاخره در اثر اصرار ما اندکی نرم شد و گفت: باشد، می آیم. گفتم: پس زحمت بکشید روز رفتن و برگشتن را مشخص کنید تا برای تهیه ی بلیط و دیگر تدارکات اقدام کنیم. گفت: نمی خواهم پول بلیطم را شما بدهید. گفتم اشکالی ندارد اگر هم بدهیم بعداً ازتان پس می گیریم. گفت: لازم نکرده خودم می گیرم و خودم می آیم و خودمم برمی گردم. گفتم: این جوری نمی شه، مردم بفهمن شما اومدین، می ریزن، شلوغ پلوغ میشه، باید از قبل برنامه ریزی بشه، پس لطف کنین هر وقت بلیط گرفتین و ساعت رفت و برگشت تون معلوم شد به من خبر بدین تا خودمونو آماده کنیم. گفت: باشه، به سلامت.
به برادرم در نیشابور زنگ زدم و به او گفتم: شما آماده باشین، دکتر یک نیمچه قولی داده، روز تولد دو شنبه است، اگه به قولش وفا کنه اومدن و چند روز موندنش رو نمی دونم ولی به احتمال زیاد عصر دو شنبه بر می گرده چون مشکل می دونم کلاس سه شنبه شو به هم بزنه، به دانشجویاش نگفته سه شنبه نیان.
امسال جشن تولد خیام نسبت به پارسال بسیار گرمتر بود، برگزاری ی جشن را دانشجویان دانشگاه نیشابور به عهده داشتند، که دستشان درد نکند خیلی زحمت کشیده بودند، جلسه ی سخنرانی را در فرهنگسرای سیمرغ گذاشته بودند که هم از نظر مسافت و هم از حیث فضا و امکانات محل خیلی مناسبتری نسبت به جای پارسالی بود، در داخل کرویدور ها انواع صنایع دستی و میزهای متعدد شامل کتب مختلفی که راجع به خیام تألیف شده بود را به نمایش گذاشته بودند، جالبتر از همه یک کارگاه کوزه گری هم دایر کرده بودند که استاد کوزه گر با شاگردانش در حال کوزه گری بودند.
من بیشتر دور و بر میزهای کتاب می گشتم و کتابها را به تماشاگران معرفی می کردم، ابتکار خیلی خوبی که به خرج داده بودند این بود که کتابها را فقط برای نمایش نه فروش از یکی از کتابفروشی های شهر به امانت گرفته بودند و من هم که با بیشتر این کتابها آشنا بودم در باره محتوای آنها تا جایی که به خاطرم می آمد برای دانشجوها توضیح می دادم و گاهی بعضی صفحات آنها را برایشان می خواندم، مثلاً وقتی در باره ی فواید شراب یکی دو پاراگراف از نوروزنامه را می خواندم شنوندگان با تعجب گوش می دادند و باور نمی کردند مطالبی که می خوانم در آن کتاب نوشته شده باشد، مخصوصاً وقتی با صدای بلند خواندم: هیچ چیز در تن مردم نافع تر از شراب نیست و فضیلت شراب بسیار است، یکی دو نفر که بغل دستم ایستاده بودند یواشکی به روی کتاب که در دستم بود سرک کشیدند تا بدانند واقعاً از روی کتاب می خوانم.
به هر کس که می رسیدم آدرس سایت زنان توانمند را که مقاله ی مرا – خیام ستاره ناشناخته- درج کرده بود می دادم تا سر فرصت مطالعه کند و اگر مایل باشد نظرش را برایم بنویسد، امسال از بسیاری جهات خیلی بهتر از پارسال بود ولی از نظر سخنرانی و جلسه گردانی تفاوت چندانی با پارسال نداشت، مجری ی جلسه همان آقای مهدی نوروز بود و سخنرانان هم مثل همان پارسالیها بودند.
امسال افراد سرشناسی از جمله: آقایان دکتر علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، پرفسور حسین صادقی بانی ی افلاک نمای خیام، پرفسور سید حسن امین صاحب دایرهالمعارف ایران شناسی و پایه گذار ماهنامه ی پژوهشی ی حافظ، شهرام ناظری خواننده ی موسیقی ی دستگاهی ی ایران و همان بانوی ایران شناس کره ی جنوبی شرکت داشتند که البته هیچکدامشان خیام شناس نبودند و ادعایی هم نداشتند، ولی با این وجود جای محققینی که تخصصشان خیام است و همچنین شفیعی کدکنی ی بدقول واقعاً خالی بود، امیدوارم در سالهای آینده این نقص برطرف گردد.
از فرصت استفاده کردم و یک نسخه از این جزوه را به آقای جنتی وزیر ارشاد دادم و از او خواهش کردم پس از خواندن به آقای روحانی رئیس جمهور بدهد، ایشان جواب داد: آقای روحانی وقت خواندن ندارد، گفتم: شما زحمت بکش بده اگر نخواند از جیبش رفته، تقصیر خودشه، و آقای جنتی پس از خنده ی عمیقی قول داد که به دستش برساند، یک نسخه هم به پرفسور صادقی دادم که خیلی خوشحال شد.
پرفسور امین که کراوات زده بود در سخنرانی اش گفت: ابوالحسن بیهقی صاحب تتمه صوان الحکمه در ملاقاتی که با خیام داشته راجع به چنین موضوعی از او سؤالی پرسیده و خیام چنان جوابی داده، به محض اینکه سخنرانی اش تمام شد و نشست به نزدش رفتم و گفتم: آقای پرفسور این چه فرمایشی بود؟ از شما انتظار نداشتیم، بیهقی هفت هشت سالش بود که همراه پدرش به دیدن خیام رفت و خیام در آن روز حدود هفتاد سال از عمرش می گذشت، یک بچه ی هفت هشت ساله چه سؤالی داشته که از خیام بپرسد، پرفسور گفت: منظورم ابوالحسن بیهقی بود نه ابوالفضل. گفتم: ابوالفضل وقتی فوت کرد خیام هنوز خیلی جوان بود و اسم و رسمی نداشت که ابوالفضل بخواهد او را ببیند، روزی که ابوالحسن به دیدن خیام رفت خیام از او یکی دو تا سؤال بچه گانه پرسید مثل: لیلی مرد بوده یا زن و یا اگر پنج تا خرما داشته باشی دو تایش را بخوری چند تا می ماند، که ابوالحسن جواب درست داد و خیام تشویقش کرد، کجا بچه ی هفت هشت ساله عقلش می رسیده که همچین سؤالات فلسفی ی سختی از خیام بپرسد و او هم جوابش را بدهد؟ پرفسور امین هیچی نگفت.
جزوه را به او دادم و گفتم: این خلاصه ی تحقیقات من در باره ی خیام است، به نظر من خیام اصلاً شاعر نبوده و به هیچ حزب و گروهی تعلق نداشته، هر کس بخواهد او را به دسته و رسته ای وابسته کند او را نشناخته، خیام یک نابغه بوده که فقط با کسانی که مخالف علم و دانش بوده اند و تعصب داشته اند مخالف بوده، آیا دفتر مجله ی حافظ همان جای قبلی است؟ جواب داد: بلی. گفتم: تهران آمدم به دیدنت می آیم.
امسال آن جو پلیسی امنیتی ی پارسال بر قرار نبود فقط یک چشمه ی کوچک دیدم و آن موقعی بود که هنگام تنفس وسط دو بخش سخنرانی در داخل کریدور با همان خانم ایرانشناس کره ای مشغول چانه زنی بودم و داشتم یک جوری قانعش می کردم که یک هفته در نیشابور بماند و او هم پایش را در یک کفش کرده بود که بعد از ظهر باید برود، یک آقای کت و شلواری ی با صورتی دو تیغه به نزد ما آمد و گفت جلسه شروع شده برین توی سالن، گفتم این بنده خدا حرفای سخنرانها رو نمی فهمه، زبون فارسی بلد نیست، اونجا حوصله ش سر می ره، اجازه بدین یک چایی یی چیزی بخوریم، آخرای جلسه که ممکنه بخوان ایشونو معرفی کنن می ریم تو. قانع شد و رفت ولی پس از نیم دقیقه که هنوز چایی مان لب سوز بود برگشت و گفت: معذرت می خوام ببخشین گفتن باید برین تو. و ما هم ناگزیر اطاعت کردیم.
پس از اتمام جلسه ی فرهنگسرای سیمرغ خانم کره ای عازم مشهد شد که به تهران برود و بقیه برای گلباران آرامگاه و پرده برداری از مجسمه ی نیمه تمام خیام که توسط همشهری ی هنرمند علی قدمیاری پیکر تراش با ذوق ساخته شده بود با اتوبوسهای مخصوصی که شرکت واحد گذاشته بود عازم آرامگاه خیام شدند، پس از اتمام این مراسم من در پای آرامگاه ماندم و با هر کس که می آمد راجع به خیام صحبت می کردم، کم کم جوانهای زیادی دورم جمع شدند، اینها دانشجویانی بودند که برگزاری ی مراسم را به عهده داشتند، سؤالاتی راجع به خیام می پرسیدند و علاقمند بودند در باره ی خیام بیشتر بدانند.
دانش آموزی از من پرسید: نوشته های روی آرامگاه را می توانی بخوانی؟ جواب دادم: بیست تا رباعی با خط شکسته روی مقبره نوشته شده کدامش را می خواهی بخوانم؟ گفت: همه را. من شروع به خواندن یکایک آنها کردم و او مشغول نوشتن شد، پس از چند دقیقه ناگهان حدود بیست دانش آموز دورم را گرفتند و خواهش داشتند برایشان رباعیات روی مقبره را بخوانم تا آنها بنویسند، من تعجب کردم و از آنها پرسیدم: موضوع از چه قرار است که همگی علاقمند به خواندن رباعیات روی مقبره شده اید؟ جواب دادند: آموزگارمان برایمان تکلیف معین کرده که بیاییم هر نفرمان یکی از رباعیها را بخوانیم تا نمره بدهد، آن همکلاسیمان آمده گفته که همه را برایش خوانده ای ولی به ما نمی دهد.
هنگام غروب شهرام ناظری آمد که واقعاً گل کاشت ولی من دیگر نسخه ای از جزوه را نداشتم که به او بدهم، آدرس سایت زنان توانمند که خلاصه ی جزوه را به صورت مقاله نوشته بودم و مسؤلین آن سایت زحمت کشیده بودند درج کرده بودند ولی به جای عکس خیام عکس مقبره ی حافظ را در بالای مقاله انداخته بودند به او و دیگران دادم تا سر فرصت مطالعه کنند و اگر مایل بودند نظرشان را برایم بنویسند.
حدود یک ماه بعد از تولد خیام یا دقیقتر بگویم ۲۶ خرداد یکی از دوستان از من دعوت کرد که برای شرکت در جشن رونمایی از تاریخ جامع ایران بروم، در آنجا تاریخ قشنگی را در بیست جلد با حدود ۲۰ هزار صفحه که ۱۴ سال برای گردآوری ی آن زحمت کشیده شده بود رونمایی کردند، هنگامی که داشتیم برمی گشتیم ناگهان آقای جنتی را دیدم که دارد سوار ماشین می شود، خودم را لای درب ماشین انداختم که نتواند در را ببندد و به او گفتم: در نیشابور جزوه خیام را به شما دادم خواندید؟ گفت: بلی. پرسیدم: نظری در باره ی آن ندارید؟ گفت: مطالب آن یادم نیست. گفتم: قول دادید پس از خواندن به آقای روحانی بدهید، دادید؟ جواب داد: آری. از او تشکر کرده از لای در بیرون رفتم و ماشینش به راه افتاد.
از مسئولین سایتهایی که زحمت کشیدند و مقاله ی – خیام ستاره ی ناشناخته- را به مناسبت ۲۸ اردیبهشت سالروز تولد خیام در بخش فرهنگی ی سایتشان درج نمودند نهایت تشکر را دارم.
۱- زنان توانمند خیام ستاره ناشناخته
۲- دانشگاه سنندج خیام ستاره ناشناخته
۳- شهنی خیام ستاره ناشناخته