نیکلای مارکف

نیکلای مارکف در سال ۱۸۸۲ در خانواده‌ای سرشناس از افسران ِ روسیه تزاری در تفلیس زاده شد. او در سال ۱۹۱۰ از آکادمی هنرهای زیبای سن پترزبورگ فارغ التحصیل شد و سپس تا سال ۱۹۱۴ در بخش ِ فارسی ِ دانشکده شرق‌شناسیِ این دانشگاه تحصیل کرد. مارکف در جنگ ِ جهانی اول به عنوان دواطلب در ارتش ِ روسیه در قفقاز خدمت کرد. در سال ۱۹۱۷ میلادی (۱۲۶۹ هچری خورشیدی) آجودان فرماندهی بریگاد قزاق شد که یک واحد ویژه نظامی در ایران بود که ناصرالدین شاه آن را تشکیل داده‌بود. در ارتش ِ ایران به درجه ژنرالی رسید و پس از انقلاب ِ اکتبر روسیه در ایران ماندگار شد. درسال ۱۹۲۱ میلادی از بریگاد قزاق خارج شد و و به حرفه معماری بازگشت. نیکلای مارکف در شهرداری ِ تهران استخدام شد. این معمار روسی تبار با ساختِ بیش از بیست اثر معماری در ایران و به خصوص در تهران، از پیشگامان معماری مدرن در ایران محسوب می‌شود.  مارکوف، معماری اسلامی و شیوه‌های سنتی احداث بناهای ایرانی و مصالح محلی از قبیل آجر، سنگ، کاشی و گچ را می‌ستود. در واقع، آجرهای خشتی که وی به کار می‌برد به نام آجر مارکوفی مشهور شد. شهر تهران در دهه اول و دوم قرن ِ جاری پر از ساختمان‌هایی به سبک او شد، سبکی که تلفیق چهار نوع فرهنگ را به نمایش می‌گذاشت: مدرن، التقاطی، غربی و ایرانی. آرت دکو و جریان‌ها ی موازی در اروپا و آمریکا استفاده از نتایج پژوهش‌های باستان شناسی، به خصوص نتایج مربوط به دوران اسلامی و صفوی در طراحی بر روش ِ معماری ِ مارکف تاثیر گذاشتند. استفاده از فناوری محلی متاثر از کشفیات باستان شناسی در طراحی ِ بناها از دیگر ویژگی‌های کار ِ مارکف بود.

آثار بجای مانده از نیکلای مارکف :

دبیرستان البرز: ساختمان دبیرستان البرز از نخستین کارهای او محسوب می‌شود.
اداره پست و تلگراف تهران: این بنا درسال ۱۳۰۷ هجری خورشیدی با صرف هزینه پانصد هزار تومان و با مساحت ۱۵ هزار متر مربع در خیابان سپه (امام‌خمینی فعلی) تأسیس شد. بخشی از این ساختمان که در کنار سردر باغ ملی است و قبلاً اداره گمرکات پست بوده، به موزه تبدیل شده‌است. از ویژگی‌های سبک معماری ِ دوره پهلوی اول که در ساختمان موزه پست هم به کار رفته، ترکیب ِ معماری دوران‌های مختلف تاریخی در ایران و غرب است.
مدرسه ژاندارک
دانشسرای عالی ِ واقع در میدان بهارستان: این مکان در حال ِ حاضر محل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران است.
شهرداری تهران واقع در میدان توپخانه که در دوران محمدرضا شاه تخریب شد.
کارخانه قند ورامین ، نخستین کارخانه قند ایران و خاورمیانه است که در سال ۱۳۱۳ خورشیدی توسط نیکلای مارکوف، ساخته و در سال ۱۳۸۴ به بخش خصوصی واگذار شده‌است. این کارخانه در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌است.
مدرسه جدید دارالفنون
زندان قصر
خانه پروفسورعدل
دبیرستان انوشیروان دادگر
مسجد امین‌الدوله
کارخانه سیمان تهران
سفارت ایتالیا
کلیسای حضرت مریم
ساختمانِ سینگر: این بنا در چهارراه ِمخبرالدوله تهران واقع است. در ساخت ِ این بنا مارکف معماری ِ اروپایی ِ معمول را دنبال کرد و آن را به صورت ِ نئوکلاسیک ساخت که منعکس کننده معماری ِ کلاسیک ِ قرن ۱۶ بود.
عمارت مشیرالدوله: این خانه، در انتهای بن بست پیرنیا در خیابان لاله‌زارنو و کمی پایین‌تر از چهارراه کنت واقع است و در آغاز ِ مشروطه دوم به سفارش ِ مشیرالدوله ساخته شد که در سن پترزبورگ با مارکف صمیمیت پیدا کرده‌بود. این ساختمان که خاطره انشای فرمان مشروطیت، تدوین قوانین جدید دادگستری و نگارش کتاب تاریخ ایران باستان و دیگر آثار مشیرالدوله پیرنیا و زندگی روزمره و مرگ و حتی مجلس ختمش در دوره رضاشاه را در خود دارد، پس از انقلاب اسلامی به عنوان بنای تاریخی به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسید و با انجام تعمیرهایی، اینک موزه موسسه‌ای به نام مطالعات علوم پزشکی است.