زبان چگونه بینش فرد را نسبت به جهان شکل می دهد؟

خانم لِرا بُرُدیتسکی آزمایش ساده ای را انجام داد: وی از چند نفر خواست که چشمان خود را بسته و جنوب شرقی را نشان دهند. اتاقی که مملو از دانشمندان برجسته ی امریکایی بود جهت های مختلفی را نشان دادند در حالی که دختران 5 ساله و غیر بومی استرالیایی غالبا سمت راست را نشانه رفتند.

بُرُدیتسکی دانشیار علوم شناختی در دانشگاه کالیفرنیا- شاخه ی سن دیه گو- در این باره می گوید: زبان بومی استرالیایی کلمه های راست یا چپ را به کار نمی گیرد. این زبان جهت را احاطه کرده یا در برمی گیرد؛ همچنین به جهت ها این چنین اشاره می نمایند: «دختری که در سمت شرقیِ شماست، خواهرِمن است.»

وی می گوید این تفاوت در زبان نهفته است. اگر شما بخواهید زبان دیگری را به اندازه ای یاد بگیرید که آن را روان و شیوا صحبت کنید، بهتر است شیوه ی رفتاری خود را اندکی تغییر داده، اما گاهی لازم است شیوه های قابل توجهی را تغییر دهید؛ به ویژه اینکه شما اشیاء را چگونه  در مقوله ها دسته بندی کرده و چه چیزی را مورد توجه قرار می دهید.

آنِتا پاولنکو استاد زبانشناسی کاربردی در این باره می نویسد: پژوهشگران تحقیقاتی را در زمینه ی چگونگی رخ دادن این تغییرات آغاز کرده اند.

اگر مردم به زبان های مختلفی صحبت می کنند، نیاز به آن دارند تا اشیاء را به طور متفاوتی دسته بندی کرده یا مشاهده نمایند سپس دوزبانه ها بایستی تمرکز خود را متناسب با زبانی که مورد استفاده قرار می¬گیرد، تغییر دهند. این مسأله، مطابق با نظر پاولِنکو نکته ی دقیقی است.

به عنوان مثال، وی گوید زبان انگلیسی  بین فنجان ها (cups) و لیوان ها (glasses) تفاوت می گذارد، اما در زبان روسی تفاوت بین chashka (فنجان) و  staken(لیوان) بر پایه ی شکل ظاهری است؛ ونه چیز دیگر.

بر پایه ی تحقیقات انجام گرفته توسط پاولِنکو، وی به معلمان آینده ی زبان یاد می دهد چگونه به دانشجویان انگلیسی زبانشان کمک نمایند، تا اشیاء را در زبان روسی دسته بندی کنند. اگر دانشجویان انگلیسی زبانی که روسی یاد می گیرند فنجان ها و لیوان ها را در دسته های متفاوتی (مطابق با درکشان از لیوان و فنجان در زبان انگلیسی) مرتب کردند، بایستی دوباره آن ها را در قالب  chashka  و  stakan (در قالب درکی از زبان روسی) دسته بندی نمایند، سپس آنها می-بایست در قالب زبان جدید دسته بندی را به طور متفاوتی انجام دهند. پاولِنکو در این باره می آورد معلمان به جای آنکه از دانشجویان بخواهند فقط کلمات را از بَر نمایند، می توانند فعالیت هایی مشابه با تمرین قبلی را با دانشجویانشان انجام دهند.

«آنها به طور کلی احساس خواهند کرد این همان شیوه ی مورد انتظاری است، که مدت ها بود خواهان انجام دادنش بودند، اما نمی دانستند آن را چگونه انجام دهند.»

پاولِنکو به تحقیقی اشاره می کند که نشان می دهد اگر شما گرسنه باشید به محرک های غذایی توجه بیشتری نشان خواهید داد و می افزاید: سلاست و روانی گفتار در زبانی دیگر همچون توجه کردن به محرک های غذایی می باشد.

پاولِنکو می نویسد زبان مادری ممکن است حافظه ی کسی را تحت تأثیر قرار دهد. وی در این باره به رمان نویس شهیر ولادیمیر نابوکوف اشاره می کند؛ فردی که سه زبانه بود: انگلیسی فرانسه و روسی. وی می گوید نابوکوف شرح حالش را به سه زبان نوشت:

اثری را به زبان انگلیسی منتشر نمود و هنگامی که انتشاراتی دیگر از کشور مادری اش خواهان چاپ همان اثر به روسی بود، وی پیشنهاد را  پذیرفت؛ فکر کنید که وی به آسانی شرح حال اولیه اش را ترجمه می کرد.

پاولِنکو می افزاید: «هنگامی که نابوکوف ترجمه به زبان روسی را آغاز نمود، چیزهای فراوانی را بازخوانی کرد؛ چیزهایی که در هنگام نوشتن به زبان انگلیسی آنها را به یاد نمی آورد و در اصل تا حدودی به کتابی متفاوت تبدیل شد.» کتاب به روسی منتشر شد و نابوکوف احساس کرد که دوران بچگی اش را بهتر است به شکل مناسبی برای خوانندگان امریکایی اش بازنمایی کند. وی باید نسخه ی جدیدی را تولید می کرد. نسخه ای را که در حال حاضر به عنوان خودزندگینامه ی نابوکوف می شناسیم در واقع سومین کوشش وی  است در جایی که وی چیزهای بیش تری را از زبان روسی بازخوانی کردو خودزندگینامه اش را از روسی به انگلیسی برگرداند. (به انگلیسی نوشت و از وی خواستند به روسی بنویسد و دوباره برای خوانندگان امریکایی اش متن روسی را ترجمه نمود.)

همچنین بُرُدیتسکی تفاوت هایی را بررسی کرد که سوژه های اسپانیولی در موقع استفاده از انگلیسی به یاد می آورند؛ تفاوت هایی که به عنوان هدف ِ کنش مورد توجه نمی باشند. بُرُدیتسکی می گوید این امرمی تواند به تفاوت هایی در چگونگی یادآوری مردم از چیزهایی که دیده اند  بیانجامد؛ چیزهایی که به طور بالقوه در اظهارِ شاهد عینی مهم می باشد.

جان مک وُرتِر زبان شناس دانشگاه کلمبیا تفاوت قبلی را تأیید می کند، اما می  نویسد در واقع آنها چیز با اهمیتی نیستند. وی می افزاید: آزمایش ها نشان می دهند تفاوت های جزئی که شما آن را درک می کنید به نظر می رسد با زبانی که صحبت می کنید در ارتباط تنگاتنگی باشند، اما آزمایش های صورت گرفته، تا به حال چیزی نشان نمی دهد. زبانتان فرآیند زندگیِ شما را به شیوه ی خاصی متفاوت سازد. بر خلاف نظریه ساپیرورف،مک وُرتر این قضیه را «شوخی فریب آمیز زبان» می نامد؛ رخدادی که عنوان کتاب بعدی مک وُرتر  است.

به عنوان مثال مک وُرتر به گویشورانِ مدرن زبانِ مایایی استناد می کند؛ جهت هایی را که آنها مورد استفاده قرار می دهند، به طور کلی با در برگرفتن نقاطی مطابقت پیدا می کند، که نمی توان آن را راست یا چپ نامید. پژوهشگران از بیشترِ آنهایی که فقط زبان خودشان را  می شناسند می خواهند کارهایی را انجام دهند؛ مانند اینکه یادآوری کنند چگونه توپ لابلای ماز (پلکان پر پیچ و خم) به حرکت در می آمد؛ اینگونه یادآوری می توانست برای آنها آسان تر باشد تا به جای اینکه بخواهند عباراتی را جستجو کنند که نشان دهنده ی چپ یا راست باشد. مشارکت کنندگان دراین گونه کارها، خوب بودند و گاهی بهتر می شدند، این امر آزمایش کنندگان را به این نتیجه رهنمون ساخت، که مایایی ها به وسیله ی زبانشان محدود نمی شدند.

بُرُدیتسکی با نتایج فوق موافق  نیست. وی، مثال های نقض کننده ای را به کار می برد تا ثابت  کند زبان عامل یگانه ای  برای تحت تأثیر قرار دادن  مسائل مورد توجه  ما  نیست. وی می گوید همچون درس خواندن که به خلبان شدن یا پزشک شدن ما منجر می شود، یادگرفتن زبانی دیگر وصحبت کردن به طرزی روان می تواند ما را تغییر دهد؛ این قضیه نشان می دهد که ما می توانیم تغییرات را یاد بگیریم؛ همچون یادگرفتن هر مهارت دیگر.

بُرُدیتسکی این فرآیند را همچون یک برنامه ی تمرینی گسترده  می داند. هیچ چیز در مورد تأثیرهای زبان مادری به روی شناخت، تجب آور نمی باشد؛ این تأثیر با یادگیری چیزهای دیگری که به روی شناخت موثرند،مشابهت دارد.

How Language Seems To Shape One’s View Of The World

by Alan Yu

http://www.npr.org/blogs/health/2013/12/30/258376009/how-language-seems-to-shape-ones-view-of-the-world

ژانویه 2014