سمبل وحدت ملی ، همبستگی منطقه ای و اعتبار جهانی

به نام خداوند جان و خرد

 سمبل وحدت ملی ، همبستگی منطقه ای و اعتبار جهانی

نویسنده:بیژن ارزانی بیرگانی

آداب و رسوم و باورهای دینی و فرهنگی هر ملتی گنجینه هویت ملی آن ملت است . فرهنگ کهن و درخشان ایران زمین ، سراسر از گنجینه های گرانبهایی است که ریشه در روح و اخلاقیات ظریف انسان ایران دارد . آئین نوروز یکی از جشن های بسیار کهن جهان بشری و جاودانه ترین و استوارترین یادگار فرهنگ و تمدن ایرانی و از مظاهر اجتماعی آن است که سهمگین ترین حوادث و امواج روزگار ، از حمله اسکندر مقدونی تا غارت تازیان و ویرانی مغولها و تاتارها و به طبع یورش و تهاجم فرهنگی آنان نتوانست آن را از پای در آورد. زیرا آئینی است به درازای تاریخ بشری ، این گفته « ولتر» که می گوید : ” عظمت یک ملت نه به قدرت نظامی ، بلکه به درخشندگی فرهنگ و قانون هایی است که دارد ، در شأن کشور ایران است ، فرهنگ ایران گنجینه زوال ناپذیری است که از همه دستبردها مصون مانده است .

” در قسمتی از نامه ای که ناپلئون بناپارت به فتحعلی شاه قاجار می نویسد ، می گوید : ” زمانی که کوروش بزرگ در ایران روش استواری را برای حکومت و نظام بنیاد نهاد که بعدها دیگر دولتهای بزرگ جهان از آن سرمشق گرفتند ، اجداد ما هنوز در جنگلها و بیابانها زندگی می کردند . “

درباره ی پیدایش چگونگی نوروز گروهی از اندیشمندان معتقدند نوروز ، روز آفرینش و هبوط آدمی به زمین است . برخی دیگر از پژوهشگران بر این باورند که آئین نوروز را « جمشید » پادشاه کیانی بنیاد نهاده است که بعضی آن را نوروز جمشیدی نیز می نامند .

در این خصوص فردوسی ، در اثر جاودانه خود شاهنامه می فرماید : چو خورشید تابان میان هوا نشسته برو شاه فرمانروا جهان انجمن شد بر تخت اوی فرمانده از فره بخت اوی به جمشید بر گوهر افشاندند مر آنروز را روز نو خواندند سر سال نو، هرمز و فروردین بر آسوده از رنج تن دل ز کین چنین جشن فرخ از آن روزگار بمانده از آن خسروان یادگار حکیم عمر خیام در نوروزنامه خود ، درباره این جشن می نویسد : سبب نام نهادن نوروز از آن بوده است که آفتاب در هر 365 شبانه روز و ربعی به اول دقیقه حمل باز آید « برابر شدن روز و شب در اول فروردین ماه » و چون جمشید آن روز را دریافت نوروز نام نهاد و جشن آئین آورد و پس از آن سایر پادشاهان ایرانی و مردمان به او اقتدا کردند و عالمیان را خبر دادند تا همگان آن را بدانند و آن تاریخ را نگاه دارند و گفته اند که آن روزیست که جمشید مردم را بشارت دادی به بی مرگی و تندرستی و آموزندگی . ایرانیان باستان بر این باور بودند که یکی از بهترین سرزمین هایی که خداوند خلق کرده ، سرزمین ایران است.

پس به شکرانه این نعمت بزرگ و باروری آن اقدام به ستایش و تجلیل از پروردگار خود در قالب جشن می کردند که نمونه بارز آن جشن جاودانه نوروز است . زایش طبیعت و حیات دوباره زمین که منشاء تفکر فنا ناپذیری و میل و اعتقاد به جاودانگی انسان بود باعث پیوند جشن نوروز با باورهای دینی ایرانیان گردید ، از این رو از سپیده دم تاریخ تاکنون ماندگار شده است و می توان گفت که این آئین به تاریخ پیش از تاریخ تعلق دارد .

در آیات متعدد قرآن کریم نیز از مرده و زنده شدن طبیعت به عنوان نمونه ای از حیات پس از مرگ و رستاخیز انسانها یاد می شود . در باور ایرانیان باستان چند روز مانده به پایان سال روح اموات و نیاکان آنها برای سرکشی و عیادت بازماندگان به زمین خواهند آمد تا از خداوند متعال در سال جدید برای نیک بختی و سعادت آنها دعا کنند ، از این رو بازماندگان به تمیز کردن محل زندگی و اطراف آن می پردازند ، لباس نو می پوشند و به عطرآگین کردن خانه خود می پردازند و با جشن و سرور به استقبال روح نیاکان خود می روند تا خشنودی مهمانان گرامی فراهم گردد.

در دوران پادشاهان هخامنشی و ساسانی به هنگام فرا رسیدن نوروز ، پادشاهان خود شخصاً به مدت چند روز نیازهای مردم را رسیدگی می کردند از جمله کمک به فقرا ، عفو مجرمان و آزادی زندانیان .

نوروز در زمان خلفای نخستین اسلام زیاد مورد توجه قرار نگرفت . در زمان امویان به علت کینه توزی آنان به غیر عرب و فخر آنان به تبار و رسوم عرب در ابتدا جایگاهی نداشت ولی بعدها خلفای متمول اموی برای اینکه بر درآمد شخصی خود بیافزایند و از سران و بزرگان هدیه بگیرند ، نوروز را جشن می گرفتند و ناخواسته به برپایی نوروز اقدام می کردند تا ایجاد درآمد بیشتری بنمایند .

بنی امیه هدیه ای در عید نوروز بر مردم ایران تحمیل می کردند که در زمان معاویه مقدار آن به 5 تا 10 میلیون درهم بالغ می شد . 1 1 – فرهنگ معین جلد چهارم صفحه 4845 با نفوذ بر مکیان در دستگاه خلافت عباسی و ظهور سلسله های طاهریان و صفاریان جشن های ایران از نو رونق یافت . 2 در کالبد شکافی اعیاد بشری در خواهیم یافت که این اعیاد همگی ریشه در باورهای محض دینی آنان دارد . عید نوروز نیز بر چنین باوری مبتنی است ، اما آنچه عید نوروز را از سایر اعیاد متمایز می نماید در پیام جمشید جم و دعوت وی هویدا است . این پادشاه ، ملل را فارغ از نژاد ، رنگ ، قبیله ، دین و مذهب به این جشن فرا می خواند .

وی در دعوت خود نامی از قوم ، نژاد و دین خاصی نمی برد . سخن از این نیست که نوروز متعلق به من ، قوم من و خدای من است زیرا نفس و ماهیت نوروز مبتنی بر کثرت گرایی ، تساهل و تسامح است . نگاه نوروز ، نگاه مساوات محور است . بر این اساس می توان گفت : نوروز اولین تفکر و ایده گفتگوی تمدنها، اقوام و ادیان در جهان است . بر خلاف جشن ها و اعیاد باستان که در آن برای خشنودی خدایان ، انسانی را به مسلخ می فرستادند ، نوروز قربانی نمی گیرد . زیرا افکار بسته و جمود مذهبی و کوتاه بینی در آن راه نیست . نوروز از هر گونه وابستگی دینی و اعتقادی ، قومیتی ، طبقاتی و فردی مبرا است . ایرانیان باستان چنان با ظرافت و درایت نوروز را طراحی و ترسیم کردند که حقوق طبیعی و فطری همه ی انسان ها در آن لحاظ شده است .

بر این اساس می توان گفت : نوروز نخستین جامعه گرایی و قرارداد اجتماعی الهام گرفته از طبیعت است . آئین نوروز پیوند انسان ایرانی با طبیعت جهت ارج نهادن به ذات یگانه خداوند است . آنچه پویایی و فنا ناپذیری نوروز را دوام بخشیده است سازگاری ، پیوستگی و هماهنگی آن با سایر رسوم ، باورها و فرهنگ ها ست . خصیصه بزرگ نوروز آن است که مرزها را در نوردیده و فارغ از محورهای بومی و محلی در هر خطه نیز قابل پذیرش است و این همان نخستین جلوه و نمود جهانی شدن یا GLOBALIZATION است .

تنوع و گوناگونی اقوام ایران نشان از باورها و عقاید مختلف آنان دارد . آنچه به این تنوع در این گستره پیوند زده است ، آئین نوروز است . آئین نوروز نقطه تلاقی و صحت اشتراک و ملات اقوام گوناگون و ابراز « وحدت ملی ایرانیان » در طول اعصار بوده است . این آئین به فقدان تفاهم میان اقوام و ملت ها کمک می کند . نوروز یعنی زدودن کین و حسد و تولید کننده مهر و خرد است . نوروز پیکار نیکی با پلیدی جهت 2 – فرهنگ معین جلد چهارم صفحه 4846 اجرای عدالت است .

در ذات و جوهره آئین نوروز ، هدف متعالی بزرگی وجودش را متجلی می بخشد و آن « صلح و آشتی » میان ملتهاست و بدین گونه همانند « صلح بان » جامعه جهانی عمل میکند و این خود خبر از آمادگی لازم برای عالمگیر بودنش می دهد و این ناشی از فروغ اندیشه و بینش این آئین است . در این باره جالب است بدانیم به گفته کارشناسان در امور حقوقی و قضایی در ایام نوروز ( فروردین ماه ) و به ویژه در نیمه ی اول آن کمترین میزان جرایم را هر ساله در کشور خواهیم داشت و این هنگام است که دستگاه های قضایی از آسایش ببیشتر برخوردار می شوند و این دلالت بر اثرگذاری آئین نوروز بر روح و روان مردمان دارد. آئین نوروز می تواند زبان همدلی و همباوری ملتها باشد . این زبان همدلی باعث گستردگی نوروز از شبه قاره ی هند تا آسیای میانه و از افغانستان تا ترکیه ، عراق ، مصر و در بعضی دیگر از سایر نقاط دنیا گردیده است . بر این اساس می توان نوروز را « جشن ملل » نامید . نوروز می تواند “همبستگی منطقه ای ” را برای ایران به ارمغان آورد . نوروز یک پیمان مصنوعی اجتماعی و یک جشن سیاسی تحمیلی وضع شده و یا یک ائتلاف موقت نیست ،

آئین نوروز پیوند ما به ریشه های گذشته مان است . در رهگذر تاریخ هیچ جشنی را نمی توان سراغ گرفت که ویژگی های نوروز را داشته باشد . نوروز در ذات خود 3 اصل و کارکرد مهم دارد و آن شادمانی ، آبادانی و آزادی است که همواره با تباهی و پلیدی و ویرانگری در ستیز است .

نوروز تجلی بخش ترین « سفیر فرهنگی » ایرانیان در طول روزگارن بوده است . نوروز گرانمایه ترین و اثر بخش ترین هویت فرهنگ و تمدن به جای مانده بر صفحات تاریخ ایران زمین است و « حس و حلقه تعلق » اقوام آن با این سرزمین اهورایی است . این آئین ، رسالت بزرگی را بر دوش فرد فرد ایرانیان ، جهت حفظ ، گسترش و انتقال این امانت تاریخی و سند هویتی به نسل های بعدی گذاشته است . انتظار می رود همانگونه که سال 2001 ، به نام سال گفتگوی تمدن ها از سوی سازمان ملل به جهانیان معرفی شد و باعث افتخار و غرور ملی ایرانیان در عرصه بین المللی گردید ، ایران باید بکوشد آئین نوروز را به عنوان « میراث جهانی خود » به عنوان “جشن ملل” از سوی این سازمان به جهانیان معرفی نماید تا هر سال عزت و سربلندی ایرانیان فراهم گردد و از این طریق به این سرزمین همیشه جاوید ، اعتبار جهانی ببخشد .