نام گذاری کودکان بختیاری بر پایه ی فرهنگ ایلی

نام گذاری کودکان بخنیاری و تاثیر فرهنگ ایلی بر آن نام هایی که برای کودکان خود انتخاب می کنیم ریشه در فرهنگ ، منش و طرز تفکر ما دارد.در فرهنگ بختیاری با توجه به شرایط اقلیمی،سبک زندگی،باورداشتها،ویژگیهای فرهنگی،ارزشها، و درکل جهان بینی افراد نامگذاری کودکان توسط پدربزرگها و مادربزرگها و یا بزرگ طایفه (به لحاظ جایگاه بزرگان در فرهنگ و زندگی اقوام، با سنجش همه ی جوانب زندگی ایل و خانواده در آن برهه ی زمانی وشرایط اقلیمی انجام می شده.

استفاده از اساطیر، نمادها،نام مکان ها و مخصوصا کوهها ، نام های درختان و گل ها و روزها و… در نام های کودکان مشهود است. همچنین توجه به موقعیت کودک در خانواده هنگام نامگذاری مورد نظر بوده است مثلا اینکه فرزند چندم باشد.آن خانواده پر دختر یا کم پسر باشند.استفاده از سمبل،تشبیه به عناصر طبیعت،ودر عین حال در اکثریت نام ها تشخص و ارزش دادن به کودک به گونه ای که در بزرگسالی از شنیدن نام خود خجلت زده نشود.توجه به مفاهیم و ارزشها و به هر صورت با مسما بودن اسامی مد نظر مردمان بختیاری بوده.

نام گذاری پسران: شاید اهمیت داشتن پسر در خانواده های بختیاری و شاید همه ی اقوام علاوه بر بقای نسل، به دلیل سیک اقتصادی خانوارها که بر پایه ی دامپروری و کشاورزی استوار بوده و نیاز آنها به نیروی انسانی جهت همیاری و پیشبرد امور بوده است. توجه به مفاهیمی همچون شجاعت، بزرگ منشی،و… مد نظر بوده .

گاه کودک پسر در خانواده ای متولد می شده که فرزند نرینه برایشان پا نمی گرفته و بر پایه این باور که او را از دعای دیگران و….دارند نامش را گدا،مالگرد،گشتل ،مندنی،جُلی،پالونی،و..می نهادند تا ماندنی باشد. با توجه به روحیات حماسی مردمان بختیاری از نمادهایی همچون شیر، گرگ…(پیشوند یا پسوند) گرگعلی،علیشیر،شیرممد،شیرون گاه آرمان های خانواده در نام کودکان انعکاس یافته: نام هایی با پیشوند و پسوند شاه :شاه علی،شامحمد،شاه حسین،علیشاه،محمدشاه:گاه گودک در ماه ذیحجه متولد می شده نام او راحاجی می گذاشتند و یا در ماه قربان: قرونی(قربانی) یا قروون(قربان) و یا صفر،محرم، رمضون در آرزوی ماندگاری نسل و تبار و تجلی آرزوهای خانواده در آن فرزند :دیدمون(دودمان)،آرمون، امیدوار،بنیاد، مراد، جونمراد اعتقاد به اینکه کودک را از نظر و لطف خاص خداوند دارند: نظر(علی نطر)، لفطعلی(لطفعلی)،خداداد،امومداد، شرگلا(شکرخدا)، خدایار ، حاجت این باور که فرزند پسر مایه ی برقراری نسل و روشن نگاهدارنده ی اجاق خانواده است:چراغعلی،روشن(روشنعلی)، ،نوری،نیرعلی(نورعلی)،نیرممد(نورمحمد)،سوزعلی، سَوزوار(سبزوار)،سَوزی ارادت به نام ائمه: کلبعلی، کوچیر علی ،شاهرضا،رضاخدا،رضاقلی،ممرضا،ممرسول(محمد رسول)، علی ناز،عبدحسن،عبدحسین استفاده از پسوند یا پیشوندهایی همچون شاه، میر،میرزا،خان، بک(بگ)،سردار، کی و نمود روحیات سلطه جویی ، مقام طلبی و نام آوری:جونشاه(جهانشاه،جونگیر(جهانگیر)،شکالی(شکارچی)،میرحسین(امیر)،میرحسن،میرون،میرزا،میرازلی(میرزا علی)،میرزاجون،میرزاقلی، خان ممد،خون (خان) علی ،حسین خون،علیخون، باواخون(با،آقابک،زال بک،علی بک،رضا بک، باباخون(باباخان)،سردار،سرهنگ،ملک(ملک حسین)،کی مراد و …. تاثیر طبیعت، فصول،روزها و… برفی، بارونی، تدرگی(تگرگی)،گلالی، عیدی، نورزلی(نوروزعلی)،جمعه،شنبه(شمید،شمبدی)،پنج شنبه،آدینه گاه در هنگام کوچ در پناه سنگ یا کنار رود، یا پای کوهی کودکی متولد می شد که نامش اینگونه بود: ره مالی، دیندامال (دینامال) در معنی به دنبال و عقب عشیره-بردی(سنگی)،

گلالی(رودخانه)،کُهزاد،کُهیار،شیمباری(شیرین بهار نام منطقه ای در چهارمحال و بختیاری) نام کوههابه دلیل بلند نظری و الفت با سختی و ستواری:کینو، کلار،تاراز،سالِنی(سالَن کوه) بهره گیری از اساطیر: (نام تعدادی از افراد در جریان برخی جنگهای طایفه ای به دلیل شهامت و مردانگی آنان در حافظه ی تاریخی ایل به عنوان اسطوره ثبت شد و خانواده به امید الگوپذیری کودکان از گذشته ی افتخار آمیز آن افراد نام آنان را برای فرزندان خود انتخاب می کردند : علیداد-علیمردون- صیدال- نُه دال- مندنی- مَمُحسین(محمدحسین)-عبده ممد- ایسف خون(یوسف خان)-نومدارخون(نامدار 0خان) و …. هر کدام از اینان به نوعی در تاریخسازی ایل بختیاری موثر بودنده اند که شرح آن در این مقال نمی گنجد. نام درختان و گیاهان:نماد سخت جانی و مقاومت:بلوط(بلیطی)- نماد سرسبزی و بلند بالایی: چنداری یا چناری، نماد ظرافت و سپیدی :کلوس(کرفس کوهی )،نماد ایستادگی و سایه و ثمر بخشی :کُناری با اعتقاد به موثر بودن نمک در رفع چشم زخم : نام پسران زیبا روی را “نمکی” می گذاشتند.

دیگر اسامی رایج: تهماس(طهماسب)،اُلماس،فزکی،غریب،آزاد،قوات(قباد)،فتاح،کُهگرد،کیالون،علادین،خُمکار(خامکار)،عیوض،تاجول(مانندتاج)،مخفف تاج محمد یا تاجعلی ،بندر،ابول(مخفف ابوالقاسم)،عبده ،بهمن،ظفر،مظفر، کوچیر،دیدار، تاثیر از شاهنامه:فریدون،رستم،زالی(کودکان بور و سپیدمو) ،کیمرز(کیومرث)،گودرز،مَنَوچیر(منوچهر)،سپندیار(اسفندیار)،فرود و برخی نام های مشترک میان پسر و دختر: مَمیرا(نامیرا) از دیگر نام های رایج در بختیاری بوده اند. نام های دختران نیز با الهام از عناصر طبیعت،درختان و گلها،ماه و خورشیدو ستاره ، اشیاء قیمتی و جواهرات و مفاهیمی همچون شایستگی،وقار،خوش رو و خوش قدم بودن ،پیشوند و پسوندهای شاه و بی بی و خانم و… انتخاب می شده: با تاثیر از طبیعت:پادنا(دامنه ی کوه دنا)،تاثیر نام درختان و گلها:صنوبر،سلبی(سروین)،لیمو،(نیمول)،ناری جون،گلنار،گلی جون،لی لی فر(نیلوفر)،گل طلا، پَرگل،تاج گل،سیو گلِ(سیب گل،گل افتو،گل سُهر،گلستون،گلبناز،همه گل نام پرندگان:کَموتر(کبوتر) کَوگی(کبکی)،طاووس،فاطول،فاطولک(نوعی پرنده) در وصف زیبایی،ظرافت،ارزشمندی و…: اوریشم(ابریشم)،ابرجون،نازک،ملوس،بلور، زری،شِرین(شیرین)،قندی،نواتی(نباتی)،نوشی(نوشین)،پرپین(متبرک-افسون)،دلبر،سوگلی،رنگین(زیبا)،شِریلار(خوش اندام)شِری(شیرین)،شاپری،پنیر، نشمین(به معنی ارزشمند وآنتیک)،قیمتی،تَنُم(شایان،زیبا)،خانم،خانم جون، جوار(جواهر)،تَوار=تبار،گوهر،مرواری،اشرفی(سنگ گرانبها)،طلا،نُرقه(نقره)،صدتومنی،پیلی(پولی-ارزشمند)،سنگماه،گوشار(گوشوار)، بِسِد(صدف)،شَوچراغ،تیام،تیکال(چشم قهوه ای)،پَل(گیسو)، تُرنه(طره =موی گرداگرد صورت)، قشنگ، فِرنگ ، عروس،ملکه صنم جون، آستاره،تاجماه(تاجمه)،ماه تی تی،ماهی جون،ماجان، مهپاره،ماه طلا،نیری جون(نوری جان) گاه می خواستند بنمایند که فرزند دختر نیز در حکم برادر است( گگولی) هزارا(هزاران) هئزآرا(متعصب و غیرتی)چی دا(همچون مادر)،آفریدا(آفریده ی مادر)،خاور شاطلا،شازنون،شهزاده، بگم،بگم جان،خاتی(خاتون)،بی وی زنون،بی وی طلا، بی نسا(بی بی نساء)،خانم کوچیر(کوچک)،ری به خیر،قدم خیر،گل خیر، سنگین(باوقار)،بزرگ ، خووی(خوبی)،سرور،قزی، کتول(کتایون؟)

در خانواده های کم دختر یا دوستدار دختر با این آرزو که بماند و زنده باد: مهنا(مانا)،بمونی،ممیرا خانواده های پردختر با این آرزو که حسن ختام دخترانشان این کودک باشد:خدابس،دُربس(دختر بس)، آخری،گل بس،خانم بس، ،امون بس(امان بس)، نخواسته،زیاتی(زیادی)،کافیه از نام های متداول بوده است. تغییرات اجتماعی و تغییر سبک زندگی عشایر و روستائیان در سال های اخیر،جریان هایی همچون انقلاب اسلامی،جنگ و رویکرد عشایر به شهر نشینی ونفوذ رسانه ها،خود سانسوری و … باعث تحول در نامهای کودکان بختیاری شده که استفاده از نامهای اصیل را بسیار کمرنگ نموده .