نامه 32 نفر از کلانتران هفت لنگ بختیاری در اعلام نارضایتی از خوانین

معرفی یک سند با ارزش تاریخی – آزادمردان

یکی از علل قیام عمومی بختیاری‌ها به رهبری علی مردان خان در سال 1308شمسی و همراهی بسیاری از خوانین جوان با وی، اعتراض و واکنش شدید به سیاست‌ها و رفتارهای ستمگرانه برخی از خوانین بختیاری بود. در نامه‌های علی مردان خان و دیگر گزارشات، نارضایتی از رویه و رفتار ظالمانۀ خوانین کاملاً مشهود است. خوانین حکومتگر در بختیاری، در سال‌های پایانی سلسله قاجار و در آغاز سلطنت رضا شاه، با استفاده از ضعف حکومت مرکزی، به مردم ظلم و ستم فراوانی روا داشتند که خود اعتراضات گسترده‌ای را به دنبال داشت. بارزترین نمونه هایش، تشکیل «هیأت اتّحادیۀ چهارمحال و پشتکوه» و قیام عمومی سال 1308 شمسی می‌باشد.

در تاریخ 20 محرم سال 1348 ﻫ.ق. مصادف با 7 تیرماه 1308 شمسی،32 نفر از سران و کلانتران طوایف مختلف هفت لنگ بختیاری نامه‌ای خطاب به خوانین خان میرزا نوشته و از آنان درخواست همکاری و مساعدت نمودند،تا در قیام عمومی سال 1308 آنان را همراهی کنند. در این نامه آشکارا انگیزۀ قیام هفت‌لنگ‌ها ، نارضایتی از اولاد جعفرقلی خان ذکر شده است. این نامه که یک سند با ارزش تاریخی به شمار می‌آید 32 نفر از بزرگان ، کلانتران و سرشناسان تعدادی از طوایف هفت لنگ بختیاری شامل: 11 نفر بابادی ، 5نفر بابااحمدی ، 2 نفر بختیاروند ، 4نفر ململی ، 2 نفر منجزی ، 2نفر موری ، 1نفر اسیوند ، 1نفر باورساد ،4نفر شهنی، آن را امضاء و مهر کرده‌اند. در بین امضاء کنندگان اسامی: آبندر و آسکندر بابااحمدی، حاجت مراد بختیاروند، آعزیزالله ، آنصرالله، آاکبر و آطهماس شهنی، ملا محمد و ملا بازفتی موری و آفرهاد منجزی چلویی دیده می‌شود.

 متن نامه چنین است:

«جنابان مستطابان اجل گرام! والا مقام آقای باباخان و آقای موسی خان و عموم برادران و خوانین محترم بابادی، دام مجدهم العالی!
… لازم است پیوسته از سلامتی حالات شریفان استسفار و قضایای واقعه و حادثات را به عرض برسانیم و اینست که تمام وضعیت عموم ایلات بختیاری را مستحضر بوده، در این مدت روزگار دراز چه خدمت‌ها و جانبازی‌ها و فداکاری‌ها که در ایران از برای اولاد مرحوم جعفرقلی نمودیم و تصدیق می‌فرمائید تمام خدمات بی‌نتیجه و جانفشانی‌ها به هدر رفته و به هیچ وجه اظهار قدردانی و حقوق‌شناسی هم نکرده، چنانچه گفته‌اند: بی‌مزد بود و منّت هر خدمتی کردم؛ یا رب مباد کس را مخدم [مخدوم] بی‌عنایت. عجالتاً پیش آمد روزگار این است، چون عموم ایلات بختیاری دیدند که تمام جانفشانی‌ها به هدر می‌رود از آن‌ها هم گذشتند. کار را به جایی رسانیده‌اند که نوامیس بختیاری دارد از میان می‌رود. خوانین عظام از این مرحله نهایت بشاشت را هم دارند، ناموس بختیاری مستملکاتی بوده که تمام را برده و غصباً به هر وسیله بوده تصرّف نمودند. چه اتفاقاتی بوده که به سر ماها رفته و خودتان اطلاع دارید. لذا بنابر این، بیش از این‌ها نتوانستند زیر این بار طاقت‌فرسا تحمل نمایند. این است که بغتتاً، لاجرم به هیجان آمده، عموم ایلات بختیاری از قبیل: چهارلنگ و بختیاروند و بابادی و راکی و گله و بابا احمدی و حسیوند و خواجه‌های موگوئی و زلقی و غیره و غیره و تمامت طوایف بختیاری بلااستثناء به هیجان آمده، اردوئی فوق تصوّر در تنگ‌گزی تمرکز داده. حرفشان این است که بیش از این، تحمّل جور و ظلم و ستم و تعدّیات طاقت‌فرسا را نتوانیم نموده، لاجرم تمام پناهنده به دولت قوی شوکت اعلی‌حضرتی ایران- خلدالله ملکه- بشویم و مطابق یک پروگرام صحیحی، تمام جانفشان دولت شویم و دفع ظلم ظالم از سر مظلوم بنمائیم. مطالب خیلی مفصّل است و بیانات خیلی مطوّل، که گنجایش به تحریر ندارد. قاصد تمام مطالب را به هر شکل که دستور دارد، به عرض حضورتان می‌رساند. بدیهی است، جنابان عالی هم تماماً کمر رشادت و شجاعت و همّت را مستحکم بسته، تمامت ایلات قرب جوار و محوطۀ خود را اطّلاع کامل دهید که عموماً حاضر و آماده و مستعد باشند که به موقع لزوم به هر… که مقتضی است و دستور هم شد، حسب الوظیفه به معاونت و معاضدت همدیگر، درصدد… که در این موقع باریک فوق العاده، با نهایت جدیت و با عزمی… اقدامات بالغه فرموده که عموم ملّت بیچاره بختیاری از تصدیق سر اعلیحضرت شهریاری- ارواحناء فداه- راحت و آسوده شوند. تا چه… عمیم شما. اگر اسمی از یک طایفۀ مهم بختیاری¹ برده نشد، به دستور خودشان است. مطلب را بدانید، بیش از این عرض و زحمتی نیست و انتظار نتیجۀ اقدامات بالغه و جواب‌های علاقه‌مند از طرف عموم برادران غیور و خوانین محترم بابادی هستیم».

این نامه که به‌صورت رمزگونه‌ای نوشته شده است، نه تنها انزجار و نارضایتی عمومی طوایف هفت‌لنگ بختیاری را از خوانین آشکار می‌سازد، بلکه در لفافه و به‌گونه‌ای مبهم، سلطنت رضا شاه را به باد انتقاد و تمسخر می‌گیرد. زیرا در زمانی که عموم طوایف بختیاری برای قیام علیه رضا شاه صف‌آرایی کرده بودند، لزومی نداشت که طوایف هفت‌لنگ بخواهند هم‌پیمان و مطیع دولت شوند. بلکه می‌خواهند بگویند که با همۀ ترفندهایی که رضا شاه برای نابودی بختیاری عملی و اجرا کرد، خوانین می‌خواهند که بختیاری مطیع و فرمانبر رژیم باشند.

توضیحات:
1- به نظر می‌رسد نام طایفه مورد نظر زراسوند بوده است که بنابر ملاحظات و روابطی که با خوانین داشتند ،از نوشتن نام طایفه خود خودداری کردند.
2- در حاشیه نامه قید شده است «چون جنگ جهاد است باید پیراهن مبارک امام رضا را با خود بیاورید». بختیاری‌ها بر این اعتقاد هستند که امام رضا(ع) به هنگام عبور از خوزستان ، در قبال پذیرایی شیخ محمدرضا بادآورد جد بابادی عکاشه هدایایی از جمله یک پیراهن به وی اعطا کردند.

منبع : کتاب حماسه زاگرس